Wereldwijde schuld : 199 biljoen USD
McKinsey Global Institute heeft recent in februari een nieuwe studie gemaakt over “Debt and (not much) deleveraging” (cf. http://www.mckinsey.com/mgi) in 47 landen. Daaruit blijkt dat de schuld wereldwijd opnieuw gestegen is van 142 biljoen USD in 2007 naar 199 biljoen USD (een biljoen=1.000 miljard) vandaag , of een stijging van 57 biljoen USD. In dezelfde tijdspanne is de schuld tegenover het BBP gestegen van 270 % naar 286 %. We kunnen dus zeggen dat ondanks de financiële crisis de schuldgraad niet gedaald is. De overheidsschuld is met 24 biljoen USD toegenomen, gevolgd door de bedrijven + 18 biljoen USD. De gezinnen en de financiële sector hebben hun schuld met slechts 7 en 8 biljoen USD zien toenemen. Voor een goed begrip: het leverancierskrediet zit hier niet in.
Rangschikking in de wereld
Als we enkel naar de schuld in de reële economie kijken, inclusief overheid, bedrijven en gezinnen, maar exclusief de schuld van de financiële sector, staat Japan op de eerste plaats (400 % BBP), gevolgd door Ierland (390 %) en Singapore (382 %). De USA (233 % tegenover het BBP; 16de plaats) en Duitsland (188 %; 24ste plaats) bevinden zich op veel lagere niveau’s. Argentinë (33 %) en Nigeria (46 %) bevinden zich onderaan. Wanneer we de financiële schuld van de banken erbij nemen komen we tot verrassende resultaten. De koppositie wordt nu ingenomen door Nederland (687 %!), gevolgd door Ierland (681 %) en Singapore (628 %).
Verenigde Staten
De Verenigde Staten zijn nog altijd één van de grootste schuldenaars ter wereld. Voor de laatste recessie bedroeg de nationale schuld er ongeveer 9 triljoen dollar. Vandaag zou ze meer dan 18 triljoen dollar bedragen.
China
China staat inclusief de financiële schuld op de 18de plaats met 282 % van het BBP. De schuld is er verviervoudigd tot 28,2 biljoen USD. China is dus de grootste verantwoordelijke voor de stijging der schuld in de wereld. Er zijn drie domeinen waarbij China zorgen creëert: de concentratie van de schuld in de vastgoedsector (50%) waar een risico bestaat voor het uiteenspatten van de zeepbel; de snelle groei en complexiteit van de schaduwbanken; het lenen buiten balans (‘off-balance’) door de lokale overheden. Voor de financiële crisis van 2007-2008 was China het land waar de schuld erg laag en stabiel was (7,4 biljoen USD), dat een crisis in het westen kon compenseren door een hogere schuld. Maar dit is nu gedaan.
België
Waar staat België? De schuld van de reële economie tegenover het BBP bedraagt 327 %, en ons land staat daarmee op de vijfde plaats: de overheid neemt er 135 % van in, gevolgd door de bedrijven (136 %) en de gezinnen (56 %). Sinds 2007 is er in België een stijging met 61 %. Om de schuld te verlagen is er economische groei nodig. Die wordt in België geschat op gemiddeld 1.6 % voor de periode 2014-19, maar zou nog 0.6 % hoger moeten zijn om de overheidsschuld effectief te kunnen doen verlagen. De schuld van de Belgische financiële sector tegenover het BBP is 75 %, wat een matig resultaat is. De globale schuld-BBP ratio komt zo uit op 402 %.
Welke activa staan er tegenover
De wereld moet dus bijna drie jaar werken om de globale schuld af te lossen. Maar deze schuld wordt niet vergeleken met de uitstaande activa. Daarover bestaan weinig gegevens. Volgens Piketty zou het kapitaal of vermogen in de wereld 5 tot 6 keer zo groot zijn als het jaarlijks inkomen. Maar dit is onderschat, daar activa uit de rijke landen ad minimum 10 % van het mondiale BBP verstopt zouden zijn in de fiscale paradijzen. De Europese gezinnen zouden volgens hem een vermogen van 70 biljoen euro bezitten, na aftrek van alle schulden. Er is zo blijkbaar meer vermogen, maar het is wel erg ongelijk verdeeld tussen de landen en personen.
Structureel probleem
Het is duidelijk dat de wereld nog niet veel geleerd heeft uit de lessen van de crisis in 2007-2008. De wereldschuld stijgt spectaculair, maar dit is blijkbaar onvoldoende om de wereldeconomie op een hogere snelheid te brengen. Ook de investeringen blijven tamelijk mager. Een belangrijk stuk wordt dus gebruikt voor speculatieve doeleinden (bv. in de vastgoedmarkt), en dit is zeer gevaarlijk. De Bank of International Settlements in Bazel oordeelt dat, wanneer het krediet aan de private sector in verhouding tot het BBP sterk boven de langtermijntrend uitstijgt, het waarschijnlijk is dat er in de banksector binnen de 2 jaar serieuze spanningen komen. Er is dus een structureel probleem.
Grootste financiële crash ooit op komst
Voor Michael Snyder van The Economic Collapse Blog is de conclusie dat men niets geleerd heeft uit de recentste crisis en dat de wereld afstevent op de grootste financiële crash uit de menselijke geschiedenis. Als het over schulden gaat, lijkt het soms of cijfers abstract zijn. Michael Snyder rekende daarom uit dat elke wereldburger, kinderen inbegrepen, 28.000 dollar of 25.000 euro schulden heeft uitstaan aan persoonlijke en publieke verplichtingen. Dat is een gigantisch bedrag.
Zeven jaar na het barsten van de globale kredietbubbel, oorzaak van de grootste financiële crisis sinds de Grote Depressie van de jaren dertig, blijven de schulden groeien. In feite hebben alle grote economieën, eerder dan hun schulden af te bouwen, tegenwoordig een hogere schuldgraad in verhouding tot hun bruto binnenlands product dan acht jaar geleden. Dat brengt nieuwe risico’s voor de financiële stabiliteit met zich mee en kan de globale economische groei ondermijnen.”
Dat doet de vraag rijzen of deze korte periode van economische groei en stabiliteit niet vooral gevoed werd door het opstapelen van schulden en het bijdrukken van geld. De Duitse econoom Claus Vogt, auteur van het boek The Global Debt Trap, denkt het antwoord te kennen.
“De huidige situatie is veel erger dan in het begin van de eeuw of acht jaar geleden bij het uitbreken van de financiële crisis en met interestvoeten dichtbij het nulpunt hebben de centrale banken hun munitie nu al opgebruikt. De totale schuldgraad, vooral die van overheden, is bovendien nu veel hoger dan ooit tevoren,” zegt Vogt.
“Eens het vertrouwen in de Federal Reserve, de Europese Centrale Bank en gelijkaardige instellingen begint te verdwijnen, zal er een massale vlucht uit aandelen en obligaties optreden. Ik denk dat we erg dicht zijn bij dat sleutelmoment in de financiële geschiedenis.”
Ondertussen doen de aandelenmarkten en de beursgenoteerde bedrijven echter alsof hun neus bloedt. Internetondernemingen en technologiebedrijven worden enorm hoog gewaardeerd zonder enige relatie tot hun inkomsten.
Wall Street blijft volgens Snyder juist bedrijven belonen die het al jaren slecht doen. Eens ze uit hun dromen ontwaken, zal de realiteit volgens hem bijzonder pijnlijk blijken. “De grootste financiële crash ooit komt eraan en daarvan zal iedereen op deze planeet de gevolgen voelen,” besluit Snyder.
