Wat hebben we onthouden van de Grote Depressie die in de jaren 30 van vorige eeuw zo lelijk huishield in de Verenigde Staten? En wat waren nu eigenlijk de oorzaken van die Grote Depressie? Een veelgehoorde verklaring is dat de Federal Reserve Bank er destijds niet in slaagde om een instorting van het geldaanbod af te wentelen. Dat is onder andere de theorie die door Milton Friedman werd verdedigd. Maar het verleden dreigt ons te achtervolgen, mogelijk zit het ons zelfs dichter op de hielen dan we denken. De wereldeconomie is hard op weg naar een situatie die verdacht lijkt op de Grote Depressie en dat is niet bepaald een vrolijk vooruitzicht.
Protectionisme, massa’s schulden, zwakke banken en ga zo maar door. Het klinkt allemaal bekend in de oren, zeker in de oren van diegenen die Anna Schwartz’s “A Monetary History of the United States, 1867-1960” hebben gelezen. Wie dat zeker heeft gedaan, is Ben Bernanke, want hij heeft de recepten van toen toegepast op de periode toen hij voorzitter van de Amerikaanse centrale bank was. Met bitter weinig resultaat, zoals we kunnen zien. Bernanke heeft de deur achter zich dicht getrokken, maar wij zitten met de gebakken peren.
Claudio Borio, hoofdeconoom van de Bank of International Settlements, is nu met een nieuwe studie op de proppen gekomen waarin de link tussen toen en nu nog duidelijker in de verf wordt gezet. Volgens Borio zijn de gelijkenissen tussen de jaren 30 van de 20ste eeuw en het eerste kwart van de 21ste eeuw frappant. Een belangrijke bron van gelijkenis is dat we zowel toen als nu in een periode zitten van wat de auteur van het rapport ‘financiële elasticiteit’ noemt. Een voorbeeld daarvan is het vloeien van kapitaal richting groeimarkten wegens de lage rentevoeten in de ontwikkelde landen.
In de jaren 30 waren het vooral de Amerikanen die geld leenden aan groeilanden in Zuid-Amerika en Oost-Europa. Zodra dat geld terugvloeide naar het thuisland werden zeepbellen geblazen die vervolgens met een doffe knal uiteenspatten. Verschillende Zuid-Amerikaanse landen devalueerden hun munten en gingen vervolgens failliet. De crisis waaide van de VS over naar Duitsland en andere delen van de wereld. Vandaag vloeit het geld ook opnieuw uit de groeilanden en wordt de situatie steeds explosiever. Borio vreest dat we op een situatie afstevenen waarbij inflatie wordt gecombineerd met stagnatie, terwijl de overheid zal gedwongen worden om kapitaalcontroles in te voeren. We kunnen met andere woorden de borst maar beter nat maken.
