De totale schulden van een land groeien exponentieel. De renteverplichtingen stijgen even hard mee. Maar de economie en ons gezamenlijk inkomen groeien veel minder sterk. De rentelasten gaan daarom steeds zwaarder op onze schouders drukken. Oude beschavingen hadden hier een oplossing voor. Eens in de zoveel tijd werd een Jubeljaar uitgeroepen. De Amerikaanse historicus en econoom Michael Hudson heeft onderzoek gedaan naar de geschiedenis van geld en schuld. In oude beschavingen (zoals die van Soemerië en Babylonië) was bekend dat schulden exponentieel groeien en de reële economie dit nooit bij kan houden. Na verloop van tijd stijgen de schulden en rentelasten sneller dan de gewone economie van productie en distributie. In die tijd had men daarom de gewoonte af en toe met een schone lei te beginnen. Bijvoorbeeld als er een nieuwe koning aan de macht kwam, was zijn eerste daad het kwijtschelden van alle schulden. In de Joodse wetten is dit ook terug te vinden. Eens in de 50 jaar werd het Jubeljaar uitgeroepen. Schulden werden uitgewist, slaven moesten worden vrijgelaten en het land werd aan de rechtmatige eigenaar terug gegeven. Iedereen kon een nieuwe start maken.
Schulden vs. inkomen nu
Bij een rentepercentage van 5% is 50 jaar zo ongeveer de grens waarop de schulden de reële economie boven het hoofd gaan groeien. Ons stelsel bestaat (sinds het ontstaan van de Amerikaanse Centrale Bank, de FED) nu al 100 jaar. Doordat er een Grote Depressie en een wereldoorlog in deze periode vallen, de economie is geglobaliseerd en de rente steeds verder is verlaagd, is de cyclus gerekt. Maar dit kan onmogelijk nog veel langer goed gaan. Wereldwijd stijgen de schulden sneller dan de economie kan groeien. Individuen, bedrijven en overheden zijn sinds ongeveer de jaren '80 een steeds groter deel van hun inkomen kwijt aan renteverplichtingen. De gemiddelde schulden van huishoudens zijn in die tijd gestegen, waardoor meer van het inkomen naar rentebetalingen gaat. Maar ook als je geen lening hebt, betaal je rente. In de prijs van alle spullen die we kopen, zit een stuk rente. Omdat de bedrijfsleningen in de afgelopen 30 jaar zijn toegenomen, zal de rente-component in producten ook zijn gestegen. De overheidsschuld is de laatste jaren eveneens omhoog gegaan. De rente over die schuld moeten we met z'n allen ophoesten via de belastingen. Door al de rente die we moeten betalen, blijft er steeds minder van ons gezamenlijk inkomen over om te besteden aan goederen en diensten. Daardoor komen we in een neerwaartse spiraal: als we minder consumeren loopt de economische groei nog verder terug, waardoor de rentelasten nog zwaarder gaan drukken, enz.
Totale schuld vs. Nationaal Inkomen VS
De Nederlandse publicist Willem Middelkoop geeft in zijn boek Als de dollar valt (2007) met bovenstaande grafiek een voorbeeld van het overwoekeren van de economische groei door de schuldenlast in de VS. Onder de grafiek staat: “De totale Amerikaanse schulden vertienvoudigden de afgelopen 50 jaar, terwijl de economie ‘maar’ met 300 procent steeg. De cijfers zijn gecorrigeerd voor inflatie”. Je kunt een vergelijkbare grafiek voor elk ander westers land maken. De trend is overal hetzelfde.
Schuldslavernij
De situatie in Griekenland laat zien wat er gebeurt als een land de rente op de schuldenlast niet meer kan opbrengen. Andere EU-landen en het IMF springen bij met nieuwe leningen, maar dit geld gaat direct naar de banken om aan de renteverplichtingen te voldoen. De schulden en rentelasten groeien ondertussen exponentieel door. Onder druk van de schuldeisers worden enorme bezuinigingen doorgevoerd. De publieke sector krijgt forse klappen, de gezondheidszorg en de sociale zekerheid worden uitgekleed en doordat er ook bezuinigd wordt op het onderwijs, moeten sommige scholen zelfs hun deuren sluiten. De lonen zijn verlaagd: de ambtenarensalarissen worden met 15 tot 20 % gekort, het minimumloon is verlaagd van 877 naar 700 euro per maand. Er zijn meer dan 15.000 ambtenaren ontslagen zonder fatsoenlijke afvloeiingsregeling. Eén op de 4 Grieken is werkloos en van de jongeren heeft meer dan de helft geen werk. De Griekse economie zit nu al 5 jaar in een recessie. Alleen al in 2012 is de economie met 7% gekrompen. Terwijl het inkomen van de gemiddelde Griek is gedaald, worden de belastingen intussen verhoogd. Ook de tarieven voor het openbaar vervoer zijn gestegen, met wel 25%. De Grieken worden uitgeperst.
De bevolking verarmt in rap tempo. Dat gebeurt als de renteverplichtingen van de schulden groter worden dan de gewone economie kan opbrengen. Een land komt in de greep van een schuldslavernij. De schuldenproblematiek is een belangrijke oorzaak van de armoede in de wereld. Veel van de zogenaamde derdewereldlanden hebben schulden bij het IMF en de Wereldbank. Jaarlijks gaat er een groot bedrag aan rente naar het Westen. Dit gaat ten koste van de gezondheidszorg, het onderwijs en investeringen in de eigen economie.
Ook België heeft inmiddels met forse schulden te maken. Vooral de schulden van huishoudens zijn enorm opgelopen door de hoge hypotheken. Maar onze regering focust zich op de overheidsschuld. Omdat die schuld het voornaamste probleem zou zijn, wordt er bezuinigd op de gezondheidszorg en de sociale zekerheid. De lonen worden laag gehouden en de belastingen gaan omhoog. De werkloosheid loopt op. De onderklasse verarmt steeds meer en de middenklasse krijgt het alsmaar zwaarder. Als de rente zou stijgen wordt het voor ons steeds moeilijker om aan de betalingsverplichtingen te voldoen. Dan dreigt ook in ons land een spiraal naar beneden.
Jubeljaar
Het huidige beleid van steeds verder gaande bezuinigingen, lastenverzwaringen en verarming van de bevolking wordt vaak verdedigd met een uitspraak van de Britse oud-premier Margaret Thatcher: “Er is geen alternatief”. Maar er is wel een andere oplossing, want de introductie van een Jubeljaar zou een uitkomst zijn. Onder andere de Nederlandse econoom Ad Broere en de Australische econoom Steve Keen pleiten voor een modern Jubeljaar. Veel spaarders zouden echter hard geraakt kunnen worden als er zomaar ineens een streep door alle schulden gaat. Het moderne Jubeljaar werkt daarom op een iets andere manier. Steve Keen stelt voor dat de overheid rentevrij geld schept en dit onder alle burgers eerlijk verdeelt. Diegenen die schulden hebben worden verplicht om met dit geld hun schulden af te lossen. Diegenen die geen schulden hebben, mogen met het geld doen wat ze willen. Van een modern Jubeljaar profiteert iedereen. Om te voorkomen dat de schulden- en rentelasten de gewone economie ooit weer gaan overwoekeren, wordt na deze operatie een einde gemaakt aan het huidige geldsysteem. Banken verliezen het alleenrecht om geld door schuld te creëren en daar rente over te rekenen. Een grootscheepse monetaire hervorming zal geldschepping dienstbaar maken aan de reële economie. Kwijtschelding van schulden lijkt nu ondenkbaar, maar nog niet zo heel lang geleden hebben we hier nog een voorbeeld van gezien. Zestig jaar geleden ontsloeg Europa Duitsland van zijn verplichtingen. Het land werd van het grootste deel van de schulden van voor en tijdens de oorlog vrijgesteld.
Een royaal aanbod van de schuldeisers dat erop gericht was dat het land zo snel mogelijk weer opgebouwd zou kunnen worden. Schuldvergiffenis is ook nu voor alle partijen de beste oplossing. Het is tijd om een modern Jubeljaar uit te roepen.
