Ja, de internationale (wan)orde krijgt het hard te verduren de laatste tijd. De BRICS (Brazilië, India, Zuid-Afrika, Rusland, China) landen hebben een nieuwe internationale bank (New Development Bank) opgericht. De oude vormen en gedachten kraken internationaal in al hun voegen.
De Emerging Markets zullen in de komende jaren in totaal zo’n 100 miljard dollar in de bank investeren. De bank zal beginnen met $ 10 miljard aan contanten en $ 40 miljard aan garanties. Dit bedrag zal binnen een aantal jaar worden verdubbeld.
BRICS steeds machtiger
Er wonen in totaal zo’n 3 miljard mensen in de BRICS-landen, ruim 41% van de wereldpopulatie. De afgelopen jaren wordt de macht van de opkomende economieën steeds groter en de samenwerkingen tussen de landen intensiveert. In de laatste 10 jaar steeg de waarde van de economieën samen met zo’n 300%. Het nieuws ging hier grotendeels aan de mainstream pers voorbij. De oprichting van een nieuwe Wereldbank is nochtans een factor van formaat. De BRICS hebben er lang aan gewerkt maar de kogel is door de kerk. Ze vertegenwoordigen 30 % van de economische wereldproductie.
Nieuwe mondiale macht: New Development Bank
Tevens zorgen de opkomende landen ook eens voor 100 miljard aan de verschillende valuta, waardoor handel eenvoudiger kan plaatsvinden tussen de landen, zonder tussenkomst van de Amerikaanse dollar. De New Development Bank (NDP) zou een tegenhanger moeten worden van wereldwijde kredietverstrekkers, zoals de Wereldbank en het IMF. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is een monetaire organisatie. Ze werd samen met de Wereldbank in 1944 met het systeem van Bretton Woods opgericht in het kader van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog, en werd in december 1945 voor het eerst officieel in werking gesteld door 29 nationale regeringen. Het is een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties. De Wereldbank is ‘s werelds grootste instituut voor ontwikkelingssamenwerking. Het verstrekt leningen aan ontwikkelingslanden en middeninkomenslanden, met als voornaamste “officiële” doel het bestrijden van armoede. De internationale bank is technisch een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties.
De nieuwe bank heeft ongeveer dezelfde doelstellingen: het financieren van infrastructuurwerken bij de lidstaten, het verstrekken van leningen voor staten in moeilijkheden, ontwikkelingsprogramma’s enz. Hiermee wordt het monopolie van Wereldbank en IMF voor de eerste keer in zestig jaar doorbroken. Ontwikkelingslanden en anderen kunnen nu op twee plaatsen naar betere voorwaarden dingen voor hun leningen. De initiatiefnemers mikken op dat vlak onder meer naar relaties met Afrika.
De oprichting is ook een slag in het gezicht van de Verenigde Staten: China bijvoorbeeld kan nu in de bank investeren in plaats van zijn centen te beleggen in de Verenigde Staten. Op termijn is het ook de bedoeling om de dollar van de troon te stoten als internationale munt. Momenteel wordt nog 43 % van de internationale transacties in dollar uitgevoerd, tegenover 16,5 in euro, 11,5 in Japanse Yen en 5,8 in Britse Pond. De vijf vertegenwoordigen samen bij de 5 % van de transacties. Ze willen dit aanzienlijk verhogen door bilaterale akkoorden te sluiten met andere landen. Europa kan in deze een bondgenoot zijn van de vijf.
Rond het functioneren van de oude instituten IMF en Wereldbank was al jaren kritiek te horen. Ze voerden een strikte neoliberale politiek in het tweede deel van vorig eeuw en legden verschillende landen keiharde neoliberale aanpassingsprogramma’s op. Zo kreeg Argentinië bij zijn faillissement harde voorwaarden opgelegd die nadien door president Kirchner van de tafel geveegd werden ten voordele van lokale ontwikkeling. Met Argentinië dreigt er overigens opnieuw spanning: een aantal grote ‘Aasgierfondsen’ leenden het land toen geld dat moet terug betaald worden. Argentinië weigert dat tot nu toe te doen.
Binnen het IMF was er veel kritiek op de verdeling van de stemmen. Die verdeling werd bepaald door de oorspronkelijke inleg in het project. De Verenigde Staten hebben 16,77 % van de stemmen in handen, Japan 6 %, Rusland 2,9 %, Brazilië 1, 39 %, China 3,66 % enz.
De VS haalden zich ook de woede op de hals van de andere landen door de boetes die men aanrekende bij het schenden van Amerikaanse embargo’s. BNP Paribas moest zo in juli van dit jaar nog 8,9 miljard neerleggen voor financiële transacties met Soedan en Iran.
Met de oprichting van de nieuwe bank kunnen heel wat landen en instellingen nu kiezen voor een tegengewicht. De actie past in de toenemende spanningen op internationaal vlak. Rusland is er vb. als de kippen bij om te stellen dat “wij op internationaal vlak buiten West-Europa en de Verenigde Staten, totaal niet geïsoleerd zijn.”
Méér en méér komt er ook tegenstand bij het afsluiten van internationale verdragen. India, Bolivia, Venezuela en Cuba trokken de stekker uit bij de onderhandelingen rond het nieuwe vrijhandelsakkoord dat er moest voor zorgen dat bedrijven makkelijker toegang kregen tot een aantal landen. Een tijdje geleden nog haalden de geïndustrialiseerde landen hun slag thuis op de negende ministeriële vergadering van de WTO in Bali, Indonesië. Het Trade Facilitation Agreement (TFA) zou de douaneprocedures in ontwikkelingslanden harmoniseren met die in de rijke landen. In ruil voorzag men een aantal halfslachtige toegeving rond vb. het aanleggen van overheidsreserves op het vlak van voeding. Onvoldoende en een bedreiging voor de voedselveiligheid, stelden de Indiërs. Ze stoppen de onderhandelingen in de koelkast tot er een oplossing komt.
Al die verschillende reacties zorgen ervoor dat de hegemonie van de Verenigde Staten en West-Europa op internationaal economisch/financieel vlak gebroken wordt. Onvermijdelijk heeft dat op termijn ook zijn gevolgen voor de internationale politiek waar de twee minder en minder te zeggen zullen hebben.
