In Europa is de stelregel reeds sinds het ontstaan: “samen sterk”. Dit leek in eerste instantie inderdaad een goed idee en gaandeweg was een verdere integratie telkens een sprong vooruit. Tot het moment dat men een eenheidsmunt uitbracht zonder de politieke en fiscale kant zijde ervan in orde te brengen. De euro leek de eerste 10 jaar alvast een succes, tot het moment dat deze onder druk kwam te staan en hier duidelijk niet tegen opgewassen is. Wat ging er mis vragen velen zich dan ook af?
Wat is er mis met Europa en de gemeenschappelijke munt vragen zich velen zich nu plots af. Aan de ene kant lijkt het erop dat het ene na het andere lid uit de Europese Unie wil stappen (Verenigde Koninkrijk) of in stukken dreigt te vallen (Spanje, Verenigd Koninkrijk) of niet kan voldoen aan de eisen van de Unie (Hongarije, Griekenland). Anderen daarentegen hebben een zodanig centrale ligging terwijl de problemen allesbehalve opgelost zijn zoals Frankrijk of Italië. Van een echt stabiele Unie is het laatste jaar dan ook geen sprake meer.
Focussen we even op het Verenigd Koninkrijk dan zou men verwachten dat de mogelijkheid op een Brexit en de daarbij horende financiële gevolgen zoals het verlaten van de eenheidsmarkt, etc… een serieuze druk op het land zou moeten zetten. Dit leek in eerste instantie ook het geval, echter nu de kansen openlijk lijken te keren in de richting van een meerderheid welke voor een Brexit zouden stemmen lijkt de Britse Pond te stijgen ten opzichte van de Euro. Het lijkt er dan ook op dat beleggers dit scenario verkiezen boven een verdere samenwerking met Europa.
Wereldwijde deviezenreserves
Volgens data van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) stijgt het aandeel van de Pond terug in de wereldwijde deviezenreserves. Waar dit enkele maanden nog slechts 3,9% was is dit aandeel gestegen naar circa 5% welke de grootste stijging is sinds het begin van de statistieken in 1995.
Deze zelfde IMF-cijfers bevestigen echter ook dat de Europese eenheidsmunt gedaald is tot een aandeel van “slechts” 20,5%. Een terugval naar het niveau van het jaar 2002, met kans op een nog verdere daling. Het idee van een gelijke munt naast de Amerikaanse dollar lijkt dan ook verder dan ooit. In 2009 leek dit idee even binnen handbereik met een aandeel in de wereldwijde deviezenreserves van bijna 28%. Toen was er echter geen sprake van een Griekse crisis, of problemen met Rusland of China. Jaren geleden waren er reeds gevorderde plannen van onder andere Rusland om meer te handelen in euro om de dollar te verzwakken. Dit scenario lijkt nu voor ongekende termijn in de diepvries te zitten.
Griekenland luidde degradatie Euro in
De plots sterke daling na de opwaartse trend in 2009 is helaas geen toeval maar een gevolg van de Europese schuldencrisis, in het bijzonder in Griekenland. Door de Griekse problemen kwam het voortbestaan van de Euro even op losse schroeven te staan, net als het bovenkomen van de fiscale en politieke problemen van de Euro.
De Griekse problemen lijken voor even ingedamd maar de fiscale integratie van Europa is daarentegen nog amper vooruit gegaan. Enkel het omgekeerde is momenteel volop merkbaar, met name een desintegratie van de Europese Unie en een almaar groter wordend verschil tussen enkele kernlanden en de periferie.
Uitbreiding aankopen ECB
Een andere reden tot ongerustheid is een toevloed aan gedrukt geld welke de werkelijke problemen verbloemen voor dit door crisis geteisterde continent. Tal van deskundigen gaan ervan uit dat Draghi zijn aankoopprogramma verder zal uitbreiden. Waar dit in eerste instantie liep tot september 2016 zal dit programma waarschijnlijk worden voortgezet tot einde 2017.
Door deze toevloed van geld is de stabiliteit steeds verder zoek welke het dan ook moeilijker maken om het vertrouwen in deze gemeenschappelijke munt te herstellen. Deze obligatie-aankopen zijn ook een doelbewuste strategie van Draghi om de wisselkoers van de Euro zo laag mogelijk te houden om de economie in de eurozone te kunnen stimuleren.
In termen van economische prestaties komt de werkelijke zwakte van de eurozone pas naar buiten. Waar de Amerikaanse economie slechts 1,3x de grootte is van de eurozone is het aandeel van de dollar bijna 3x zwaarder dan de euro.
De geschiedenis leert ook dat slechts enkele gemeenschappelijke munten overleven en in het bijzonder degene welke kunnen terugvallen op een stabiele fiscale en politieke unie. Helaas is het Europa van vandaag net het omgekeerde.
Op middellange termijn ziet het er dan ook slecht uit voor de Euro. Enkel een verdere integratie, welke nagenoeg onmogelijk is in het huidige Europa of een terugplooien op een enkele kernlanden is nog een mogelijkheid. Hierbij fijntjes opgemerkt dat de Euro in eerste instantie een munt zou worden voor enkele kernlanden welke uiteindelijk voor een veel grotere zone werd ingevoerd. De geschiedenis herhaalt zich elke maal opnieuw en ook deze keer zal blijken dat men nooit een half werk mag achterlaten.
Herbronnen
Wat echter wel een reële mogelijkheid zou zijn is het herbronnen van Europa rond 1 of 2 kernlanden, waarbij echter direct de vraag gesteld kan worden als Frankrijk hier niet teveel boven zijn niveau zou spelen in de huidige omstandigheden. Een land als Duitsland daarentegen zou in combinatie met Nederland, België, Luxemburg en Oostenrijk deze rol op zich kunnen nemen. Mogelijks is het zich hier reeds op aan het voorbereiden met de repatriëring van de eigen goudvoorraad.
De vraag is wanneer men openlijk durft te zeggen dat dit huidige Europees project niet verder kan gaan in de huidige context. Na een Brexit, na het verlaten van Catalonië, na het wegvallen van Schotland, of na een openlijk conflict met Rusland? Het verleden leert ons dat dergelijke beslissing pas komen na grote financiële schokken, de vraag is enkel wanneer deze komt want deze komt is reeds een zekerheid.
